Tozla Savaşan Hatlar: Maden, Çimento Ve Hububat Tesislerinde Partikül Kaynaklı Aşınmaya Karşı Kablo Koruma Stratejileri
Giriş: Toz, Sessiz Ama En Yıkıcı Düşmanlardan Biri
Maden, çimento ve hububat sektörlerinde çalışan herkes bilir:
Toz sadece görünür bir kir değildir. O toz;
-
kabloların dış kılıfını zımpara gibi aşındırır,
-
hareketli kanalların iç yüzeyine yapışıp sertleşir,
-
boru ek yerlerinden sızarak kablo damarlarının izolasyonunu çürütür,
-
nemle birleştiğinde çamurlaşır ve kablo yüzeyini sıkıştırır,
-
kablonun ısısını yükseltir ve ömrünü düşürür.
Bu yüzden bu tesislerde kablo korumayı “dayanıklılık + kapalı sistem + sürtünme kontrolü + titreşim azaltma” dörtlüsüyle düşünmek gerekir.
Bu makalede sana tam da bu ortamlar için özel tasarlanmış mühendislik çözümlerini, neden gerekli olduklarını ve nasıl uygulanmaları gerektiğini adım adım anlatıyorum.
1. Tozun Kabloya Verdiği Gerçek Zarar Nedir?
Bu tesislerde toz; metal talaşı, taş tozu, çimento partikülü, nişasta, buğday kabuğu, kalsit, klinker, kül, kömür tozu gibi maddelerden oluşur.
Bu partiküller:
1) Kablo kılıfını mikron seviyesinde aşındırır
Birkaç ay içinde gözle görülür incelmeye dönüşür.
2) Sürtünmeyle birleştiğinde kesici etki oluşturur
Robot kolu, konveyör veya titreşimli makine kabloyu hareket ettirdikçe toz zımpara etkisi yapar.
3) Kablo izolasyonunun su ve kimyasalla tepkimeye girmesine neden olur
Çimento tozu + nem → betonlaşma
Hububat tozu + nem → çamurlaşma ve küflenme
4) Kablo ısısını arttırarak damar ömrünü kısaltır
Toz kablonun üstünü kaplayarak soğutmayı engeller.
5) Hareketli kanalın iç yüzeyini tahrip eder
Zamanla hareketli zincirde sıkışma ve kırılma oluşur.
6) Boru içindeki kabloyu boğar
Toz boruya sızarsa kablo hareket ettikçe iç yüzeye sürtünür.
Kısacası:
Toz, kablonun ömrünü 6–8 kat azaltan temel faktördür.
2. Maden, Çimento ve Hububat Tesislerinde Ortam Şartları Neden Çok Ağırdır?
Bu ortamları özel yapan üç büyük etken var:
1) Sürekli toz üretimi
Makine her çalıştığında yeni toz çıkarır.
Yani kablo koruması “anlık” değil “24 saat” çalışmak zorunda.
2) Titreşim + darbe
Elekler, konveyörler, kırıcı makineler titreşimle kabloları sürekli hareket ettirir.
3) Nem + toz birleşimi
Hububat ve çimento tesislerinde yoğun nem vardır → tozla birleşip çamurlaşır.
Bu yüzden kablo açıkta bırakılırsa birkaç ay içinde ölür.
3. Kablo Koruma Sistemleri Bu Ortamlarda Neyi Çözmek Zorunda?
Bir kablo koruma sistemi bu tesislerde üç ana hedefe oynar:
1) Tozu içeri almamak (sızdırmazlık)
Kablo yüzeyi toza temas etmemeli.
2) Sürtünmeyi minimize etmek
Toz kablo yüzeyinde birikse bile temas olmamalı.
3) Kablonun ısı birikimini engellemek
Aşırı toz → izolasyon erimesi.
Bu hedeflere göre kablo koruma elemanlarını tek tek inceleyelim.
4. Kablo Koruma: Kapalı Sistem Borular Bu İşin Temelidir
Maden ve çimento tesisleri için en kritik çözüm kapalı hat kullanmaktır.
Açık kablo → kesin arıza.
Burada kullanılan koruma türleri:
A) HDPE veya sert plastik koruma boruları
Avantajlar:
-
orta seviye maliyet
-
toza karşı iyi bariyer
-
esnek montaj
Dezavantajlar:
-
darbe dayanımı sınırlı
-
yüksek sıcaklıkta form kaybı
-
ağır çimento tozunda iç yüzey çizilebilir
B) Metal spiral kablo koruma boruları
Avantajlar:
-
mükemmel darbe dayanımı
-
esnek yapısı ile titreşimi emer
-
aşınmaya karşı dayanıklı
Dezavantaj:
-
uzun mesafede sabitleme gerekebilir
C) Toz sızdırmaz özel conta ve kapak sistemleri
Kablo giriş çıkışlarında en önemli bariyer.
Bu noktalardan sızan toz boruyu doldurur → kabloyu boğar.
5. Hareketli Kanal (Enerji Zinciri): Titreşimli Hatlarda Kablonun Yaşam Sigortası
Tozlu ortamlarda hareketli kanal kullanmak ekstra önemlidir. Çünkü:
-
titreşim her saniye kabloyu hareket ettirir,
-
toz kabloyu zımpara gibi aşındırır,
-
kablo dış yüzeyini sürekli sürter.
Hareketli kanal bu üç etkiyi tamamen ortadan kaldırır:
1) Kabloyu sabit bir güzergâha oturtur
Kablo sağa sola savrulmaz.
2) Tozun kabloya temasını azaltır
Kanal bir “kalkan” oluşturur.
3) İç yüzey pürüzsüzdür
Toz zincirin içinde kabloyu çizemez.
4) Kablo asla düzensiz bükülmez
Bu, titreşimle birleştiğinde damar kırılmasını önler.
5) Metal hareketli kanallar toz ve darbe için en iyi tercihtir
Çimento tozu + nem ile birleşip sertleştiğinde plastik zincirleri bozar.
Bu nedenle ağır hatlarda çelik hareketli kanal altın standarttır.
6. EMT Boru: Toza Karşı En Üst Seviye Koruma
EMT boru tozlu ortamlarda neden en güvenli çözümdür?
1) Tam kapalı, toz geçirmez yapı
İçeri zerre kadar toz girmez.
2) Metal yüzey aşınmaya dirençlidir
Çimento ve maden tozu yüksek aşındırıcılık içerir.
3) Darbelere karşı dayanıklıdır
Maden ve çimento tesislerinde düşen parça riski çok yüksektir.
4) Yüksek sıcaklık ve rutubet altında deformasyon yapmaz
5) Toz + nem birleşiminde kabloyu tamamen izole eder
Bu sebeple ağır tozlu tesislerde en doğru yaklaşım:
? Sabit hatlarda → EMT boru
? Hareketli hatlarda → metal enerji zinciri
? Geçiş bölgelerinde → metal spiral boru
kombinasyonudur.
7. Hangi Bölümlerde Kablo Koruma En Kritik?
Maden tesisleri
-
Konveyör altları
-
Elek makineleri
-
Kırıcılar
-
Yeraltı dar geçişleri
-
Sensör noktaları
Çimento fabrikaları
-
Klinker çıkış bölgeleri
-
Torbalama bölümü
-
Karıştırıcılar
-
Değirmen hatları
Hububat tesisleri
-
Elevatör çıkışları
-
Dolum ve boşaltma noktaları
-
Temizleme makineleri
-
Silolar arası geçiş hatları
Bu alanlarda kablonun açıkta olması birkaç haftada arızaya dönüşür.
8. Tozlu Ortamlarda Kablo Ömrünü Uzatmanın Altın Kuralları
-
güzergâhlar kapalı boru içinde olmalı
-
kablo ile boru arasına ısı payı bırakılmalı
-
boru içi doluluk %60’ı geçmemeli
-
hareketli bölgelerde çelik zincir kullanılmalı
-
montaj noktaları sızdırmaz yapılmalı
-
boru iç yüzeyi pürüzsüz olmalı
-
panoya girişte toz contası olmalı
-
düzenli temizlik + basınçlı hava kullanılmalı
Sonuç: Tozlu Tesislerde Kablo Ömrü, Doğru Koruma Seçimine Bağlıdır
Maden, çimento ve hububat tesisleri kablo için en zorlu ortamlardır.
Bu nedenle kablo korumanın:
-
kapalı,
-
sağlam,
-
sızdırmaz,
-
aşınmaya dayanıklı,
-
titreşimle uyumlu
olması gerekir.
Kablo koruma + hareketli kanal + EMT boru üçlüsü, toz kaynaklı aşınmayı büyük oranda ortadan kaldırır ve kablo ömrünü yıllar boyunca korur.
