1. Giriş: Neden Kimyasal Ortamlarda Kablo Koruma Gerekir?

Kimyasal ortamlar, elektrik kablolarının karşılaşabileceği en sert alanlardan biridir.
Kablolar burada yalnızca fiziksel hasar görmez; aynı zamanda:

• asit buharı,

• solvent buharı,

• bazik çözeltiler,

• yağlar, yakıtlar,

• aşındırıcı tuzlar,

• klorlu bileşikler,

• yüksek nem ve buhar,

• korozif atmosfer

gibi etkenler nedeniyle kimyasal aşınmaya uğrayabilir.

Bu nedenle kimyasal ortamda kablo koruma, yalnızca “boru içinde kablo geçirme” işi değildir.
Doğru koruma:

• doğru malzeme,

• doğru standart,

• doğru yalıtım,

• doğru montaj

• ve doğru bakım

kombinasyonu ile sağlanır.

Bu makalede, kimyasal ortamlarda kablo koruma için gereken tüm standartları ve pratik uygulama önerilerini, mühendislerin günlük dilde rahatça okuyabileceği bir formatta açıklıyoruz.

---

2. Kimyasal Ortamların Sınıflandırılması (IEC & EN Standartları)

Kimyasal ortamlar genelde üç ana kategoriye ayrılır:

1. Hafif kimyasal ortamlar

• Zayıf asit buharı

• Nemli ortam

• Deterjan buharı

• Hafif yağ buharı

Buralarda PVC veya polietilen bazlı kablolar genelde yeterlidir.

---

2. Orta düzey kimyasal ortamlar

• Yağ ve yakıt damlacıkları

• Solvent sıçraması

• Tuzlu hava

• Çamaşır suyu buharı

• Boya ve kimyasal proses odaları

Burada daha güçlü polimerler gerekir:

• Poliamid (PA6, PA12)

• PP (Polipropilen)

• EPDM contalı metal sistemler

---

3. Ağır kimyasal ortamlar

• Sülfürik asit

• Hidroklorik asit

• Petrol rafineri gazları

• Klorlu çözeltiler

• Yüksek sıcaklıktaki solvent buharları

• Asit tankları çevresi

Bu ortamlarda yalnızca yüksek dayanımlı malzemeler kullanılmalıdır:

• AISI 316 paslanmaz çelik

• Teflon (PTFE) veya PVDF polimer borular

• Ex-proof metal hatlar

• Kimyasal dirençli kaplamalı kablo tavaları

EMT boru burada kullanılmaz; kimyasal ortam EMT için uygun değildir.
(2. ve 3. makalelerde hareketli kanal ve EMT açısından ayrıca inceleyeceğiz.)

---

3. Kablo Donanımlarının Kimyasal Ortamlarda Maruz Kaldığı Riskler

Kimyasal ortamlar, kablolar üzerinde aşağıdaki etkileri yaratır:

Aşınma

Kablonun dış kılıfı kimyasal maddeye maruz kaldığında yumuşar, çatlar veya erir.

Korozyon

Metal kablo aksesuarları asit ve solvent ile temas ettiğinde oksitlenir ve işlevini yitirir.

Yalıtım Direnci Kaybı

Kimyasallar kablo yüzeyini zayıflatır → su geçirgenliği artar → yalıtım değeri düşer.

Termal Hızlanma

Bazı kimyasallar kablo polimerini “şişirir” ve ısı üretir.

Mekanik zayıflama

Kablo sertliğini kaybedip kırılgan hale gelir.

Kimyasal ortamlarda korumasız bırakılan kablo, genellikle 1–2 yıl içinde ölür.
Oysa doğru kablo koruma ile kablo ömrü 20 yılı aşabilir.

---

4. Kimyasal Ortamlara Uygun Kablo Tipleri

PVC (Polivinil klorür)

Avantaj: ucuz
Dezavantaj: orta kimyasallara dayanamaz

---

XLPE (Cross-linked Polyethylene)

Avantaj: yüksek ısı dayanımı
Dezavantaj: solventlere karşı orta seviye koruma

---

LSZH (Low Smoke Zero Halogen)

Avantaj: yangında düşük duman ve toksisite
Dezavantaj: kimyasal buhara karşı direnç sınırlıdır

---

PTFE / Teflon kablolar

Avantaj: tüm kimyasallara yüksek dayanım
Dezavantaj: pahalı

---

PUR (Poliüretan) kablo kılıfı

Avantaj: yağ ve solvent direnci çok yüksek
Dezavantaj: asit ortamında zayıflar

---

5. Kimyasal Ortamda Kullanılan Kablo Koruma Sistemleri

Kimyasal dayanım için tek bir ürün yeterli değildir.
Bir arada kullanılan sistemler korumayı sağlar.

Aşağıdaki kombinasyonlar endüstride en çok kullanılanlardır:

1. Plastik (Polimer) Spiral Borular (PA6, PA12, PP, PTFE)

Avantaj:

• kimyasal dayanım yüksek

• esnek

• uygun fiyat

---

2. Metal Spiral Borular

Avantaj:

• dış darbelere dayanıklı

• yüksek sıcaklığa dayanıklı

• kimyasal kaplamalı versiyonları mevcut

---

3. Kablo Tavaları (FRP veya kimyasal kaplamalı çelik)

Avantaj:

• çoklu kablo taşımada ideal

• drenaj kolay

---

4. Ex-proof borular ve kutular

Avantaj:

• tehlikeli ortamlarda emniyet sağlar

• solvent ve gaz dayanımı iyidir

---

5. PTFE veya PVDF Borular

Avantaj:

• agresif kimyasallara en yüksek dayanım

• laboratuvar ve rafineri kullanımına ideal

---

6. Kimyasal Direnç Testleri ve Standartlar

Endüstride kimyasal dayanım testleri şu standartlara göre yapılır:

• ISO 175 → polimerlerde kimyasal dayanım

• ASTM D543 → plastik kimyasal direnç testi

• IEC 60695 → ısı ve alev dayanımı

• IEC 61386 → boru sistemlerinin kimyasal dayanımı

• IP koruma sınıfları → su ve toz dayanımı

• UL94 → yanıcılık testi

Kimyasal ortamda kablo koruma sistemi bu testlerden en az birkaçını karşılamalıdır.

---

7. Ex-Proof Gerektiren Kimyasal Alanlar

Birçok kimyasal ortam aynı zamanda patlayıcı ortamdır.
Örnek:

• boya üretim alanları

• rafineri

• solvent depoları

• tiner üretimi

• laboratuvar solvent tankları

Bu alanlarda kablo koruma sistemlerinin ATEX sertifikalı olması gerekir:

• Ex d

• Ex e

• Ex t

• Ex i

Yani sistem hem kimyasal dayanımlı hem de patlama emniyetli olmalıdır.

---

8. Kablo Koruma Sisteminin Kimyasal Ortama Göre Seçimi

Asit Ortam (HCl, H2SO4)

En uygun:

• PTFE boru

• AISI 316 paslanmaz çelik

• Poliamid 12 spiral boru

---

Baz Ortam (NaOH, KOH)

En uygun:

• PP (polipropilen) boru

• PA12 spiral boru

---

Solvent Ortam (Tiner, Aseton, IPA)

En uygun:

• PTFE boru

• PUR kablo kılıfı

• Ex-proof metal koruma

---

Tuzlu ve Nemli Atmosfer

En uygun:

• 316 paslanmaz çelik

• kimyasal kaplamalı metal borular

• UV dayanımlı poliamid sistemler

---

9. Kimyasal Ortamlarda IP Koruma Sınıfları

Kimyasal ortamlarda IP seviyesi yalnızca su direncini değil, kimyasal buhar girişini de sınırlar.

Minimum önerilen IP sınıfları:

---

10. Montaj Hataları Kimyasal Dayanımı Nasıl Yok Eder?

Kimyasal ortamda en sık görülen montaj hataları:

1. Boru bağlantısında boşluk kalması

Kimyasal buhar içeri girer → kablo şişer.

2. Yanlış contalama

EPDM yerine NBR conta kullanılması kimyasallara karşı zayıftır.

3. Kablo çıkışında sızdırmazlık olmaması

4. Yanlış boru malzemesi seçimi (PVC kullanımı)

5. Kablo uzun süre kimyasal çözelti altında bırakılması

Bu hataların tümü, kablonun 1 yılda tamamen bozulmasına neden olabilir.

---

11. Kimyasal Ortamlarda Kablo Ömrünü Uzatma Yöntemleri

? Kimyasal dayanımlı boru seç

? Uygun contalama yap

? IP65 üstü rakor kullan

? Yüksek sıcaklık dayanımlı kablo seç

? Düzenli bakım planı uygula

? Kabloları sıvı birikimi olan yüzeylerden uzaklaştır

? Boru içinde drenaj tasarla

? UV dayanımlı dış kaplama kullan

---

12. Bakım ve Kontrol Gereksinimleri

Kimyasal ortamda kablo koruma sistemleri yılda 2 kez kapsamlı bakıma alınmalıdır:

• boru içi kamera kontrolü

• kimyasal etki incelemesi

• contaların sertlik testi

• IP testlerinin yenilenmesi

• bağlantı noktası korozyon testi

• kablo izolasyon ölçümleri

Kimyasal ortamda bakım gecikirse kablo hattı çürür.

---

13. Sonuç: Kimyasal Ortamlar İçin Doğru Kablo Koruma Hayat Kurtarır

Bu makalede kimyasal ortamlarda kablo koruma sistemlerinin:

• doğru malzeme seçimi,

• standartlar,

• IP sınıfları,

• montaj kuralları,

• bakım gereklilikleri

gibi tüm temel noktalarını ele aldık.

Kimyasal ortamda kablo koruma yalnızca “koruma” değil, enerji sürekliliği ve iş güvenliği anlamına gelir.